معرفی فیلم سینمایی مارمولک :
رضا مثقالی معروف به رضا مارمولک دزد سابقه‌داری است که بارها دستگیر و زندانی شده، اما در آخرین دستگیری، اتهام او سرقت مسلحانه است. رضا را به زندانی تحویل می‌دهند که رئیس آن (آقای مجاور، احتمالاً برگرفته از نام و شخصیت ژاور در داستان بینوایان) مردی بسیار سختگیر و انعطاف‌ناپذیر است.
شخصیت وی را می‌توان با «آقای نورمن» که در فیلم رستگاری در شاوشنک رئیس زندان بود نیز مقایسه کرد. او عقیده دارد باید آنقدر نسبت به مجرمان – با روش‌هایی خاص – سخت گیری کند که حتی فکر اعمال خلاف به مغزشان نرسد؛ و معتقد است زندانیان را به زور هم که شده باید وادار به درستکاری کرد تا به بهشت بروند.
رضا در حادثه‌ای مجروح می‌شود و به بیمارستان خارج از زندان منتقل می‌شود. در آنجا لباس یک روحانی بیمار را می‌رباید و در لباس روحانیت موفق به فرار از بیمارستان می‌شود. او با مصونیتی که در لباس تازه پیدا کرده به یک شهرک مرزی می‌رود تا از این طریق و با گذرنامه جعلی از کشور خارج شود؛ اما با همان روحانی‌ای که لباس وی را ربوده اشتباه گرفته می‌شود و امامت جماعت محلی را برعهده‌اش می‌گذارند.
او با شیوه‌های خودش مردم را موعظه و راهنمایی می‌کند و چندین بار اعمال خلافکارانه اش به سوءتعبیر نیکوکاری قلمداد می‌شود. به هر حال در روستا مریدهای زیادی پیدا می‌کند و خود او نیز کم‌کم تحت تأثیر لباس و موقعیت جدید قرار گرفته و شخصیتش عوض می‌شود و به اعمال مثبتی روی می‌آورد تا اینکه آقای مجاور رئیس زندان که همه جا به دنبال او می‌گردد، به سراغش می‌آید؛ اما او هم دیگر مایل نیست رضا را با دستبند دستگیر کند.
حواشی ۱
در سال ۱۳۶۸ هجری شمسی (۱۹۸۹میلادی) یعنی ۱۵ سال قبل از ساخته شدن فیلم مارمولک فیلمی با نام ما فرشته نیستیم با مضمون کاملاً یکسان (دو محکوم که از زندان فرار کرده‌اند، مجبور می‌شوند برای عبور از مرز، برای مدتی در یک شهر مرزی نقش کشیشان را بازی کنند. وانمود کردن به کشیش بودن باعث می‌گردد که در درون مورد تحول قرار گیرند) در آمریکا اکران گردیده بوده.
در ملاقاتهایی که بین کمال تبریزی و رهبر جمهوری اسلامی ایران (آیت الله خامنه ای) در سالهای بعد از اکران این فیلم انجام شد، رهبر ایران به دفعات از این فیلم تعریف کرده بودند و درک نشدن محتوای آن توسط مخاطبین را دلیل مخالفتهایی دانسته که در زمان اکران با آن صورت گرفت. محمدرضا زائری و ابراهیم حاتمی کیا از جمله مشوقان کمال تبریزی در ساخت این فیلم بوده اند. کمال تبریزی سالها بعد، به نامگذاری نامناسب این اثر اذعان کرد.
حواشی ۲
در زمان اکران برای تماشای فیلم مارمولک، در مقابل سینماها صف‌های طولانی شکل گرفته بود. در ملاقاتهایی که بین کمال تبریزی و سید علی خامنه‌ای در سالهای بعد از اکران این فیلم انجام شد، رهبر ایران به دفعات از این فیلم تعریف کرده بود و درک نشدن محتوای آن توسط برخی مخاطبین را دلیل مخالفتهایی دانسته که در زمان اکران با آن صورت گرفت.
کمال تبریزی دربارهٔ حواشی اکران فیلم مارمولک برای شورای عالی امنیت ملی گفت: زمانی که قرار شد فیلم برای اعضای شورای عالی امنیت ملی به نمایش درآید خانواده‌های آن‌ها از این ماجرا باخبر شده و گفته بودند برای دیدن فیلم آن‌ها هم می‌آیند. کل سالن نمایش فیلم پر شده بود از خانواده‌های اعضای شورای عالی امنیت ملی و محافظان‌شان. اعضای شورا با حالت عصبی و در سکوت فیلم را می‌دیدند در حالی‌که کل سالن از صدای خنده خانواده‌هایشان پر شده بود.
محمدرضا زائری و ابراهیم حاتمی‌کیا از جمله مشوقان کمال تبریزی در ساخت این فیلم بوده‌اند.
کمال تبریزی سالها بعد، به نامگذاری نامناسب این اثر اذعان کرد.
پیمان قاسم‌خانی در مصاحبه‌ای با برنامه ۳۵ که فریدون جیرانی میزبانش بود، گفت: «برخی فیلم‌ها در تسویه حساب‌های سیاسی می‌افتد، مثل مارمولک و شب‌های برره».
در سال ۱۳۹۷ شبکه آ تی‌وی ترکیه سریالی به کارگردانی «کارتال چی‌داملی» با نام «مارمولک: تولدی دوباره» پخش کرد که قصه این سریال تقلیدی کامل از فیلم «مارمولک» بود. علاوه بر اینکه قصه این سریال تقلیدی از قصه فیلم مارمولک است و حتی از دیالوگ‌های فیلم مارمولک در این سریال استفاده شده، نام این سریال نیز ترجمه‌ای از لغت «مارمولک» به زبان ترکی است. همین مسئله موجب شد سریال ترکیه‌ای حق تألیف داستان فیلم را به طرف ایرانی پرداخت کند.
جوایز
| قسمت | نامزد | نتیجه | جایزه |
|---|
| بهترین بازیگر نقش اول مرد | پرویز پرستویی | کاندید | سیمرغ بلورین |
| بهترین فیلمنامه | پیمان قاسم خانی | برنده | سیمرغ بلورین |
- جایزه زنیت طلایی بهترین فیلم آسیایی جشنواره بین‌المللی فیلم مونترآل – (منوچهر محمدی)
- جایزه بهترین فیلم فنی جشنواره بین‌المللی فیلم هامبورگ – (منوچهر محمدی)
- تندیس زرین بهترین بازیگر مرد هشتمین جشن بزرگ سینمای ایران – (پرویز پرستویی)
- جایزه تقدیر ویژه هیئت داوران برای نقش اول مرد بیست و دومین دوره جشنواره فیلم فجر – (پرویز پرستویی)
- سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه بیست و دومین دوره جشنواره فیلم فجر – (پیمان قاسم خانی)
- سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران بیست و دومین دوره جشنواره فیلم فجر – (منوچهر محمدی)
- لوح ویژه اول بهترین کارگردانی بیست و دومین دوره جشنواره فیلم فجر – (کمال تبریزی)
- جایزه بین المذاهب بیست و دومین دوره جشنواره فیلم فجر – (منوچهر محمدی)
بازیگران فیلم :
- پرویز پرستویی در نقش رضا مثقالی (رضا مارمولک)
- بهرام ابراهیمی در نقش مجاور (رئیس زندان)
- شاهرخ فروتنیان در نقش حاج رضا احمدی
- فریده سپاه‌منصور در نقش مادر معتضدی
- سهیلا رضوی در نقش مادر فائزه
- مائده طهماسبی در نقش عذرا
- رعنا آزادی‌ور در نقش فائزه
- نقی سیف جمالی در نقش فضلی
- مهران رجبی در نقش مهندس شجاعی
- رضا سعیدی در نقش سرگرد عاطف
- سیروس همتی در نقش مجتبی
- حسین سلیمانی در نقش غلامعلی
- سید مهرداد ضیایی در نقش هم‌سلولی رضا مثقالی
- سعید نورالهی در نقش بقال روستا
- حسین کسری در نقش رئیس قطار
- محمد حمزه‌زاده در نقش سرهنگ نیروی انتظامی
- محمود قبه‌زرین در نقش بازاری در قطار
- داوود طائی‌نژاد در نقش جواد دل‌انگیز
- بهنام وطن در نقش محافظ مهندس شجاعی
- سپهر رضانور در نقش پسر نوجوان
- حسین توکلی در نقش معتضدی
- ابوالفضل شاه‌کرم در نقش رئیس زندان دوم
- پیمان مقدمی در نقش شاگرد جواد دل‌انگیز
- مزدک رستمی در نقش راننده پژو
- ابراهیم عمادی در نفش استوار نعمتی
- اکبر مددی‌مهر در نقش مرد روستایی
- شیرین زنگنه در نقش همسایه عذرا
- محمدرضا رضازاده مظلوم در نقش همسایه
- احمدرضا قزل‌ایاق در نقش همسایه
- حسین عبدالعلی‌زاده در نقش مرزبان
- لقمان ندیری در نفش دکتر بیمارستان
- رضا ابوطالبی در نقش نوچه دل‌انگیز
- مهدی توکلی در نقش مرد فقیر
- هنگامه بهرامی در نقش صفورا
- امیرحسین حداد در نقش پسر پارک
- فاطمه شهزاده‌نام در نقش دختر پارک
- جابر عبدی در نقش آوازخوان روستا
- علی عابدینی در نقش جکسون
- فرزین محدث در نقش سرباز زندان
- سپهر آزادی
