شنای پروانه

نقد و بررسی

۱

«شنای پروانه» در ادامه ژانر «ابد و یک روز» و «متری شیش و نیم» اثر قابل اعتنایی است. خیلی‌ها می‌گویند «شنای پروانه» ادامه‌دهندۀ جریانی‌ست که از میانه‌های دهۀ نود با دو فیلمِ «سعید روستایی» و «مغزهای کوچکِ زنگ‌زده»ی «هومن سیّدی» آغاز شده است؛ آثاری که روایت‌گرِ زندگیِ مردمانِ حاشیه‌نشین و مطرودِ جامعۀ شهریِ مدرنِ ایران‌اند.

امّا «شنای پروانه» بیش از این‌ها به اتمسفرِ آثارِ مستندِ خودِ «محمّد کارت» نزدیک است و مهم‌تر آن‌که می‌کوشد درامِ به‌اصطلاح اجتماعیِ جنوبِ شهری را با مؤلّفه‌های ژانرهای تریلر و معمّایی درهم‌آمیزد و برپایۀ الگوی درامِ مبتنی بر جست‌وجو یک قصّۀ پُراوج‌وفرودِ سه‌پرده‌ای- که البته در پردۀ میانی‌اش به الگوی درامِ ایستگاهی هم نزدیک می‌شود- را روایت کند.

۲

«شنای پروانه» فیلم خوش‌ ساختی است. درام بر طبق الگوی قهرمان- ضدقهرمانی هالیوود پیش می رود، گره هایش را خشت به خشت می گشاید و فیلم غافلگیری های متعدد است. مجموعه درخشانی از بازیها را در آن می‌بینیم. جواد عزتی، پانته آ بهرام و امیر آقایی هر سه نمونه ای از بهترین بازیهای خود را در «شنای پروانه» ارائه کرده اند.

۳

فیلم در عین حال که مردانه به نظر می رسد نسبت به زنان نیز بی توجه نیست. هر یک از زنان فیلم از مادرِ حجت گرفته تا زنی با نام مردانه که پانته آبهرام با ظرافت نقشش را ایفا کرده است، همه و همه قربانیانِ انتخاب ها و تصمیماتِ اشتباه مردانِ زندگی خود بوده اند. از بارزترین و علنی ترین این عواقب می توان به اتفاقاتی اشاره کرد که مستقیماً زندگیِ افسانه، همسر حجت (با بازی خوب مه لقا باقری) را نشانه رفته اند.